Karnak – kompleks świątyń Amona-Re w Egipcie. Co trzeba wiedzieć o świątyniach w Karnaku?

Karnak jest miastem, położonym na wschodnim brzegu Nilu, tylko 2,5 km od Luksoru – zalicza się go do przedmieść tego popularnego kurortu. Natomiast w starożytności znajdował się na terenie Teb, które od czasów Średniego Państwa były stolicą Egiptu. Była to niezwykła metropolia, która przestała istnieć wskutek niesprzyjających kolei dziejowych.

Starożytny kompleks świątyń w Egipcie

Tym, co rozsławiło Karnak, jest starożytny kompleks świątyń poświęconych bogom tebańskim. To największa tego typu budowla na świecie. Swe monumentalne rozmiary osiągnęła dzięki sukcesywnej rozbudowie – powstawała bowiem na przestrzeni 1300 lat. Intensywne prace prowadzono od trzeciego tysiąclecia p.n.e., aż po czasy rzymskie, kiedy nastąpiła zagłada Teb. Później przez setki lat miejsce to ulegało powolnej degradacji. Miejscowa ludność kradła kamienie, dewastacji dokonywali też chrześcijanie i muzułmanie. Zabytki Karnaku były rozkradane i wywożone do Europy (np. reliefy z Komnaty Przodków w XIX wieku trafiły do muzeum w Luwrze). Prace archeologiczne, które miały na celu ochronę i zabezpieczenie świątyni, rozpoczęły się dopiero pod koniec XIX stulecia i tak naprawdę trwają do dzisiaj. W 1979 roku świątynie w Karnaku zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Świątynia Amona w Karnaku: Wielki Hypostyl i pylony

Za czasów świetności sanktuarium było jedną z najświętszych budowli. Nazywano je Ipet-Isut, czyli najbardziej czczonym z miejsc. Do wielu zakątków wstęp mieli tylko faraon oraz arcykapłani. Warto przy tym wspomnieć, że za czasów Nowego Państwa kompleks rozwinął się do ogromnych rozmiarów. Mieszkało tu wielu kapłanów, którzy potrzebowali zakwaterowania, służby oraz jedzenia. Powstały więc pałace i magazyny na żywność, a nawet warsztaty, które produkowały dewocjonalia, jednak nadal najważniejsze były świątynie. Karnak połączony był z Luksorem poprzez Aleję Sfinksów o baranich głowach (baran był świętym zwierzęciem Amona). Tym traktem procesyjnym przewożono posąg boga z kompleksu Karnaku do siostrzanej luksorskiej świątyni.

Zespół świątyń Karnaku

Powierzchnia zespołu świątynnego obejmuje 100 ha i składa się z trzech okręgów. Każdy z nich poświęcony jest innemu egipskiemu bogowi: Amonowi, żonie Amona bogini Mut oraz bóstwu wojny Montu. Kiedyś znajdowała się tu również świątynia poświęcona Amenhotepowi IV. Największe zainteresowanie budzi oczywiście świątynia poświęcona Amonowi, która składa się z kilku mniejszych. Do zespołu należą świątynia Ramzesa III, Ptaha oraz Chonsu. Strefy sanktuarium wyznaczają pylony – do pierwszego pylonu, będącego wejściem do świątyni, prowadzi wspomniana aleja procesyjna, zaraz za nim rozciąga się wielki dziedziniec. Tam znajdują się posągi Ramzesa II i drugi pylon, który wyznacza początek Sali Hypostylowej.

Wielki Hypostyl

Jest to jedno z bardziej niezwykłych miejsc w kompleksie. Wrażenie robią 134 kolumny o monumentalnej wysokości – 12 z nich mierzy ponad 23 m i wieńczą je kapitele w kształcie rozwiniętego kwiatu papirusu. Co ciekawe, kolumny niższe mają głowice w postaci pąków. Warto przyjrzeć się im bliżej, ponieważ zdobią je misterne płaskorzeźby, a w górnej części zachowały się nawet freski o żywych barwach. Kiedyś taka polichromia zdobiła całe wnętrze. Za salą kolumnową znajdują się trzeci i czwarty pylon. W świątyni Amona uwagę zwracały wyjątkowe obeliski, które ustawiono z rozkazów faraonów – królowej Hatszepsut oraz Totmesa I.

Zwiedzanie świątyń w Karnaku – rady dla podróżnika

Do Karnaku z Luksoru prowadzą dwie trasy – szari‘ al-Bahr oraz szari‘ al-Karnak i można swobodnie pokonać je pieszo. Oczywiście niektórzy odwiedzający wybierają taksówkę lub inny środek lokomocji. Najwięcej turystów jest tam wcześnie rano lub w godzinach popołudniowych. Powodem jest oczywiście upał, który latem wydaje się szczególnie dokuczliwy. Niezależnie od pory, zawsze trzeba mieć ze sobą nakrycie głowy, butelkę z wodą i mapę, która pozwoli rozeznać się w terenie. Trzeba pamiętać, że w Karnaku cały czas prowadzone są wykopaliska, więc turyści nie mają swobodnego dostępu do całego kompleksu.

Karnak stanowi jedno z miejsc, które każdy turysta powinien odwiedzić, będąc w Egipcie. Jest przykładem rozmachu, z jakim dawni budowniczowie wznosili świątynie dla najważniejszych bogów. Nie sposób nie zadać sobie pytania „jak oni to zrobili?”.